การเลี้ยงแมวในบ้านอย่างเหมาะสม

บทนำ

ช่วงปี 1977 ร้อยละ 50-60 ของแมวเลี้ยงในประเทศสหรัฐอเมริกา 2 อยู่ในบ้านเพียงอย่างเดียว 1 ในขณะที่แมวเลี้ยงในประเทศอังกฤษส่วนมากสามารถออกไปนอกบ้านได้ 3การศึกษาในเมืองเมลเบิร์น ประเทศออสเตรเลียพบว่า ร้อยละ 23 ของแมว"เลี้ยงอยู่ในบ้านเป็นหลัก" 4 สาเหตุของความแตกต่างในวัฒนธรรมการเลี้ยงแมวคืออะไร การตัดสินใจเลี้ยงแมวไว้ในบ้านเพียงอย่างเดียวในครอบครัวที่อาศัยอยู่บนอพาร์ตเมนต์ชั้นที่ 21นั้นดูสมเหตุสมผลดี ในสถานการณ์อื่นนั้นการเลี้ยงแมวในบ้านช่วยลดโอกาสการเดินหายไปจากบ้าน ถูกวางยาพิษ อุบัติเหตุจากยานพาหนะ โรคติดต่อ และการต่อสู้กับสัตว์อื่น 5 6 นอกจากนี้เจ้าของสัตว์ยังเชื่อว่าลดโอกาสการติดปรสิตภายในและภายนอกทั้งพยาธินอนหัวใจและหมัด อีกสาเหตุหนึ่งในการเลี้ยงแมวในบ้านนั่นคือหลีกเลี่ยงการตั้งครรภ์ในกรณีที่ยังไม่ได้ทำหมันและปกป้องสัตว์ป่าในบริเวณนั้นจากการถูกล่า

 

ผลของการเลี้ยงแมวในบ้าน

การเลี้ยงแมวในบ้านเพียงอย่างเดียวมีข้อเสียหรือไม่ ในความเป็นจริงนั้นต่างกับความคิดเจ้าของแมวที่ว่าการเลี้ยงแมวในบ้านนั้นปราศจากอันตรายเพราะแมวในบ้านจะประสบปัญหาคนละแบบกับแมวที่เลี้ยงปล่อย อันตรายที่อาจพบได้แก่การตกจากหน้าต่างหรือระเบียง โดนน้ำร้อนหรือไฟลวกในครัว ได้รับพิษจากสารทำความสะอาด อาหารที่ไม่เหมาะสม(กระเทียม หอมใหญ่) และพืช 3

Rochlitz I. A review of the housing requirements of domestic cats (Felis silvestris catus) kept in the home. App Anim Animal Behav Sci 2005;93(1-2):97-109.

(ตารางที่ 1) ในทวีปอเมริกาเหนือยังไม่มีการศึกษาเปรียบเทียบอัตราการเสียชีวิตระหว่างแมวที่เลี้ยงในบ้านเพียงอย่างเดียวและแมวที่เลี้ยงให้เข้าออกบ้านได้อย่างเป็นอิสระ 7

Buffington CAT. External and internal influences on disease risk in cats. J Am Vet Med Assoc 2002;220(7):994.

อย่างไรก็ตามแมวไม่ได้ถูกเพาะพันธุ์มาเพื่อเลี้ยงภายในบ้านอย่างเดียวตลอด 24 ชั่วโมงและหลายสายพันธุ์ไม่สามารถปรับตัวให้อยู่ใกล้ชิดกับคนได้ตลอดเวลา 4

Jongman EC. Adaptation of domestic cats to confinement. J Vet Behav Clin App Research 2007;2(6):193-196.

เพื่อให้การปรับตัวเป็นไปได้อย่างสมบูรณ์จะต้องให้แมวทำความคุ้นเคยกับคนตั้งแต่อายุยังไม่ถึง 8 สัปดาห์ 4

Jongman EC. Adaptation of domestic cats to confinement. J Vet Behav Clin App Research 2007;2(6):193-196.

นอกจากนี้ลักษณะการตื่นกลัวคนสามารถถ่ายทอดทางพันธุกรรมได้ทำให้แมวบางสายพันธุ์ไม่เหมาะที่จะเลี้ยงใกล้ชิดกับคน 4

Jongman EC. Adaptation of domestic cats to confinement. J Vet Behav Clin App Research 2007;2(6):193-196.

ความกังวลในลักษณะเดียวกันเกิดเมื่อมีความพยายามนำแมวจากหลายแหล่งมาเลี้ยงรวมกันซึ่งต้องทำตั้งแต่อายุน้อยอีกทั้งแมวมีบุคลิกแตกต่างกันตั้งแต่เข้าสังคมง่าย ขี้อาย ไม่เป็นมิตร กระตือรือร้น และดุร้าย อาจทำให้ยากต่อการเลี้ยงรวมกัน 8

Karsh E, Turner D. The human-cat relationship. The domestic cat: the biology of its behavior. New York: Cambridge Press, 1988;159-177.

 

ความเสี่ยงที่เพิ่มขึ้นของการเลี้ยงในบ้านเพียงอย่างเดียว	ความเสี่ยงที่เพิ่มขึ้นจากการเลี้ยงโดยที่แมวมีการออกไปนอกบ้าน
โรคระบบทางเดินปัสสาวะส่วนล่าง(กระเพาะปัสสาวะอักเสบ และ นิ่วชนิดแคลเซียมออกซาเลต) ปัญหาโรคผิวหนัง (atopy/acral lick dermatitis) โรคอ้วน โรคเบาหวาน Odontoclastic resorptive lesions ความเบื่อหน่าย อันตรายจากของใช้ในบ้าน(ไฟลวก สารพิษ การตกจากที่สูง) สุขภาพไม่แข็งแรง ไม่ออกกำลังกาย ปัญหาด้านพฤติกรรมเช่นการ spray และการฝนเล็บ ปัญหาด้านพฤติกรรมหมกมุ่น ภาวะ hyperthyroidism	โรคติดเชื้อเช่น FeLV FIV พิษสุนัขบ้า ปรสิตต่างๆ อุบัติเหตุยานพาหนะ บาดเจ็บจากการตก บาดแผลจากการต่อสู้ทั้งจากแมวตัวอื่นหรือสัตว์อื่น สูญหาย ถูกขโมย ได้รับสารพิษ

 

สภาพแวดล้อมที่จำเจและคาดเดาได้ง่ายก่อให้เกิดความเครียดแก่แมว 9แมวอาจไม่สามารถแสดงออกถึงพฤติกรรมความเป็นแมวตามธรรมชาติได้ ความเครียดจากทางร่างกายและจิตใจส่งผลให้เกิดปัญหาทางพฤติกรรมซึ่งเป็นการแสดงออกตามธรรมชาติที่ไม่พึงประสงค์เช่นการ spraying หรือการฝนเล็บ ปัญหาด้านพฤติกรรมเช่นการ groom มากเกินไปและการเจ็บป่วยทางกาย สัญญาณที่บ่งบอกถึงความเครียดและความกังวลอาจมาในรูปแบบที่สังเกตได้ชัดเช่นความอยากอาหาร การ grooming ร้องเรียกมากขึ้น หลบซ่อน ระแวดระวัง ดุร้าย การ spraying และพฤติกรรมหมกมุ่น(รูป 1)หรืออาจแสดงออกในรูปแบบที่สังเกตได้ยากเช่นการลดลงของการทำกิจกรรมต่างๆ การเล่น การสำรวจ การทำสัญลักษณ์ด้วยใบหน้า การมีปฏิสัมพันธ์กับคนและสัตว์อื่น 10 

โรคบางอย่างพบว่ามีความชุกในแมวที่เลี้ยงในบ้านมากกว่าแมวที่มีการออกไปข้างนอก(ตารางที่ 1) แต่อาจแย้งได้ว่าแมวที่เลี้ยงในบ้านเพียงอย่างเดียวมีความใกล้ชิดกับคนมากกว่าทำให้สังเกตการเปลี่ยนแปลงทางพฤติกรรมได้อย่างรวดเร็ว หรืออาจเป็นได้ว่าแมวได้รับการดูแลจากสัตวแพทย์มากกว่าแมวที่เลี้ยงปล่อยออกนอกบ้านเป็นอิสระทำให้ตรวจพบโรคในระยะเริ่มต้นได้ง่าย ที่กล่าวมายังเป็นเพียงสมมติฐานเท่านั้น มีแหล่งข้อมูลหนึ่งอ้างว่า “ความแตกต่างระหว่างสิ่งเร้าที่ก่อให้เกิดความเครียดทางกายภาพและจิตใจนั้นเป็นภาพลวงตา ระบบภูมิคุ้มกันของร่างกายสัตว์สามารถตอบสนองต่อสิ่งเร้าทั้งสองผ่านการปรับตัวได้อย่างเหมาะสม” 11

 

สิ่งที่แมวต้องการเพื่อคงความเป็นแมว

การลดความเครียดของแมวต้องการความเข้าใจในตัวตนและสิ่งที่แมวต้องการ แมวเป็นสัตว์ที่มีอาณาเขตซึ่งภายในอาณาเขตจะต้องมีทรัพยากรที่จำเป็นสำหรับแมว หลักๆคืออาหาร ทั้งเพศผู้และเพศเมียจะทำเครื่องหมายอาณาเขตผ่านกลิ่นไม่ว่าจะเป็นการ spraying การถูกับสิ่งของ หรือการฝนเล็บกับวัตถุแนวตั้งซึ่งให้สัญญาณทั้งรูปแบบกลิ่นและการมองเห็น แมวอาจแบ่งทรัพยากรกันใช้คนละช่วงเวลาได้และหลีกเลี่ยงการเผชิญหน้าโดยการหลบเลี่ยง การต่อสู้ถือเป็นทางเลือกสุดท้ายเมื่อไม่สามารถหลบหนีได้ แมวต้องการที่ส่วนตัวเพื่อการหลบซ่อน ความปลอดภัย การสังเกตการณ์ พักผ่อน และนอนหลับ ในขณะที่แมวต้องการอยู่ในตำแหน่งที่ได้เปรียบเพื่อหลบผู้บุกรุก ผู้ล่าและภัยอันตรายอื่นๆ ในแง่ของสังคมแมวอาจอยู่เพียงตัวเดียวหรืออยู่รวมกันเป็นฝูง ภายในฝูงประกอบไปด้วยแมวตัวเมียที่มีความสัมพันธ์ทางสายเลือดและลูกของแมวเหล่านั้นโดยมีแมวเพศผู้แวะเวียนมาเพื่อผสมพันธุ์ แต่มีบางครั้งที่แมวเพศผู้อาจช่วยดูแลลูกแมวที่มีความเกี่ยวข้องทางสายเลือดจนโตมากพอ 12

อิสระ 5 ประการ( The Five Freedom) ได้ถูกใช้เป็นครั้งแรกในปี 1965 เพื่อนิยามความเป็นอยู่ที่ดีของสัตว์ในฟาร์ม* ถูกนำมาประยุกต์ใช้กับแมวมากขึ้นดังต่อไปนี้ 3:

1. การเข้าถึงอาหารและน้ำ : สัตว์ตั้งแต่อายุน้อยต้องได้รับสารอาหารที่สมดุลย์ซึ่งตอบโจทย์ความต้องการทางโภชนาการรวมถึงน้ำสะอาด
2. การเข้าถึงสภาพแวดล้อมที่เหมาะสม : มีพื้นที่และหลังคาเพียงพอ มีปริมาณแสงที่เหมาะสม เสียงไม่ดัง และไม่มีอุณหภูมิที่ร้อนจัดหรือเย็นจัด พื้นที่อาจเป็นภายในบ้านอย่างเดียวหรือมีทางออกสู่ภายนอกได้
3. การเข้าถึงการดูแลสุขภาพ : การทำวัคซีน การทำหมัน การป้องกันปรสิต การระบุตัวตนผ่านการปลอกคอหรือการฝังไมโครชิป และการเข้าถึงสัตวแพทย์เพื่อรักษาการเจ็บป่วยอย่างท่วงที
4. โอกาสในการแสดงออกพฤติกรรมปกติตามธรรมชาติ
5. ได้รับการปกป้องจากสภาวะที่จะนำไปสู่ความกลัวและความลำบาก

**The Brambell Report, December 1965 (HMSO London, ISBN 0 10850286 4)

แมวส่วนมากที่เลี้ยงในบ้านได้รับอาหารและน้ำอย่างเหมาะสมรวมถึงการรักษาอาการเจ็บป่วยโดยสัตวแพทย์แต่ไม่ได้รับโอกาสในการแสดงออกพฤติกรรมปกติตามธรรมชาติของแมว สิ่งนี้อาจนำไปสู่ความเครียด ความกลัว พฤติกรรมที่ไม่พึงประสงค์และความเจ็บป่วยได้ พฤติกรรมโดยทั่วไปของแมวได้แก่การเล่น การสำรวจ การสังเกต การล่า การกินดื่ม การตกแต่งขน การเกา การเดินเที่ยว การทำเครื่องหมายด้วยกลิ่น การขับถ่าย การพักผ่อน และการนอนหลับ 13  14  15  นอกจากนี้แมวยังเป็นสัตว์ crepuscular ซึ่งหมายความว่าแมวจะมีความตื่นตัวมากที่สุดในช่วงรุ่งเช้าและช่วงตะวันตกดิน

 

แมวที่อาศัยในบ้านและโรคอ้วน

การถูกขังอยู่แต่ในบ้านมีส่วนโน้มนำให้เกิดโรคอ้วน สาเหตุที่สำคัญที่สุดเกิดจากการบริโภคพลังงานเกินกว่าที่ร่างกายนำไปใช้ แต่สิ่งที่ซับซ้อนกว่านั้นตามธรรมชาติคือแมวไม่ได้เข้าถึงแหล่งอาหารอย่างอิสระ เพื่อหลีกเลี่ยงความหิวจึงทำให้พฤติกรรมการมองหาเหยื่อ การติดตาม การตะปบ และการฆ่าจึงทำงานอยู่ตลอดเวลา แมวจะพยายามล่าหลายครั้งจนกว่าจะฆ่าเหยื่อได้ 16 เหยื่อส่วนมากคือสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมขนาดเล็กหรือนก แมวอาจพยามล่ามากถึง 100 ครั้งต่อวันเพื่อให้ได้ปริมาณเหยื่อเพียงพอกับความต้องการพลังงาน(10-20 ตัว) พฤติกรรมการล่านั้นจึงเป็นการกระตุ้นทางร่างกายและสติปัญญาอย่างมาก

แมวที่เลี้ยงในบ้านจะได้รับอาหารโดยไม่ต้องใช้ความพยายามในการหา ทำให้มีน้ำหนักเกินจากการที่กินมากเกินไป อีกทั้งอาหารที่ได้รับยังมีปริมาณพลังงานสูง หนู 1ตัว ให้พลังงานประมาณ 30 กิโลแคลอรี่ซึ่งเทียบเท่ากับอาหารเม็ดทั่วไปจำนวน 10 เม็ดโดยประมาณ ทำให้การกินอาหารเกินมาแค่ 10 เม็ดต่อวันส่งผลให้แมวมีน้ำหนักเพิ่มขึ้นร้อยละ 10 ต่อปี เจ้าของแมวชอบให้แมวเจริญอาหารและมักตีความพฤติกรรมการเรียกร้องความสนใจด้วยเสียงหรือการคลอเคลียของแมวเป็นการขออาหาร การให้รางวัลพฤติกรรมดังกล่าวด้วยอาหารเป็นการกระตุ้นให้แมวแสดงพฤติกรรมนั้นมากขึ้นทำให้เจ้าของแมวรู้สึกจำเป็นต้องปฏิบัติตามที่แมวร้องขอ เจ้าของแมวจึงฝึกให้แมวร้องขออาหารและในทางกลับกันแมวฝึกเจ้าของให้ตอบสนองต่อความเบื่อหน่ายหรือความต้องการอื่นด้วยการให้อาหาร

แมวที่ทำหมันแล้วมีความต้องการพลังงานลดลงร้อยละ 7-33 (ในการศึกษาส่วนใหญ่ระบุว่าร้อยละ20-25) การให้อาหารยังกระตุ้นการปล่อยสารสื่อประสาทที่ทำให้แมวรู้สึกดีส่งผลให้การกินเป็นการแก้ไขความรู้สึกเชิงลบเช่นความเครียดและความกลัวรวมถึงความเบื่อหน่าย ในบ้านที่เลี้ยงแมวหลายตัว หากแมวเกิดความเครียดจากการเข้าสังคมสามารถแสดงออกโดยการกินมาเกินไปโดยเฉพาะในตัวที่มีพื้นที่ไม่มากพอ

โรคอ้วนเป็นปัญหาใหญ่ในแมว การศึกษาหนึ่ง 17 ระบุว่าปัจจัยเสี่ยงของภาวะน้ำหนักเกินหรือโรคอ้วนคือความถี่ในการให้อาหารและสถานะการทำหมันโดยไม่เกี่ยวข้องกับการเลี้ยงในบ้านหรือนอกบ้าน แมวที่ได้รับอาหารวันละ 2-3 มื้อมีแนวโน้มที่จะมีน้ำหนักเกินมากกว่าแมวที่เข้าถึงอาหารได้อย่างอิสระ ถึงแม้ว่าจะขัดกับผลการศึกษาอื่นแต่เป็นการย้ำถึงความสำคัญในการให้ความรู้แก่เจ้าของแมวเกี่ยวกับปริมาณและชนิดของอาหารที่ควรให้ อาหารสูตรที่พัฒนาสำหรับแมวที่เลี้ยงในบ้านจะมีสัดส่วนของพลังงานที่ได้จากโปรตีนสูงเพื่อชดเชยการออกกำลังที่ลดลง มีการเพิ่มใยอาหารเพื่อการจับตัวของอุจจาระ ลดกลิ่นของอุจจาระ และเพิ่มการบีบตัวของลำไส้เพื่อลดโอกาสการเกิดก้อนขน

 

การปรับปรุงสภาพแวดล้อมในบ้านให้เหมาะสมกับแมว

การปรับปรุงสภาพแวดล้อมจำเป็นต้องพิจารณาใน 2 แง่มุม ประการแรกคือการลดสิ่งเร้าที่ก่อให้เกิดความเครียด อีกประการคือการพัฒนาและทำให้สภาพแวดล้อมมีความน่าสนใจ ในบางครั้งอาจมีการซ้อนทับกันเช่นความเบื่อหน่ายไม่ได้เป็นอันตรายโดยตรงเมื่อเทียบกับการเผชิญหน้ากับสัตว์เลี้ยงตัวอื่นแต่ยังคงเป็นแหล่งของความเครียด

ความเครียดเกิดจากสิ่งเร้าที่เป็นอันตรายซึ่งไม่อาจคาดเดาหรือควบคุมได้ 18 ซึ่งอาจเป็นสิ่งเร้าทางกายภาพหรือสังคม ประสบการณ์ในวัยเด็กและพันธุกรรมมีส่วนสำคัญต่อความสามารถในการปรับตัวเข้ากับสถานการณ์ ไม่ว่าจะเป็นสถานที่ที่ว่างเปล่า หรือสถานที่ที่อึกทึกวุ่นวายมีของรกต่างไม่เป็นที่ต้องการทั้งนั้นเช่นการมีสมาชิกใหม่เข้ามาในบ้าน การเปลี่ยนกิจวัตรหรือสภาพแวดล้อม ความสัมพันธ์ที่ไม่ดีระหว่างสัตว์อื่นและมนุษย์สามารถสร้างความเครียดได้เช่นกัน การแข่งขันเพื่อทรัพยากรที่อาจเกิดขึ้นจริง(กับสัตว์อื่นหรือการเย้าแหย่ของคน)หรือจากการรับรู้(การไม่สามารถเข้าถึงทรัพยากร ความกลัวการถูกซุ่มโจมตี) ความผิดปกติที่เกิดจากความกังวลเช่นการ spraying เป็นผลของความเครียดทางสังคมและสภาพแวดล้อม 12 เจ้าของแมวต้องระบุแหล่งที่มาความเครียดและนำออกไปจากสภาพแวดล้อมของแมวเมื่อสามารถทำได้ การลดความวุ่นวายและสร้างสภาพแวดล้อมที่สงบคาดเดาได้จะมีส่วนช่วยอย่างมาก หากสิ่งเร้าที่ก่อให้เกิดความเครียดนั้นต้องอาศัยอยู่ร่วมกับแมวเช่นแมวตัวอื่นหรือคน อาจจำเป็นต้องใช้ขั้นตอนในการทำความรู้จักเพื่ออยู่ร่วมกันอย่างค่อยเป็นค่อยไปเสริมด้วยการกระตุ้นเชิงบวกที่ให้ความรู้สึกดี

หากการเปลี่ยนกิจวัตรเป็นสิ่งที่หลีกเลี่ยงไม่ได้ การปรับสภาพเชิงบวกล่วงหน้าจะช่วยได้ ยกตัวอย่างเช่นการเตรียมตัวเพื่อไปพบสัตวแพทย์ควรทำให้แมวเกิดความรู้สึกเชิงบวกกับกระเป๋าใส่แมวโดยอาจนำอาหารวางไว้ในนั้นเพื่อเน้นถึงความต้องการและความปลอดภัย

การเสริมสร้างสภาพแวดล้อมนั้นสามารถทำได้ทั้งทางกายภาพและทางสังคมโดยควรมีความหลากหลาย 15 เป้าหมายนั้นเพื่อเกิดความหลกหลายทางพฤติกรรม กระตุ้นให้แมวใช้พื้นที่มากขึ้น เพิ่มระดับความสัมพันธ์ระหว่างคนและแมว และท้ายที่สุดแล้วเพื่อเพิ่มความสามารถของแมวในการรับมือกับความขัดแย้งซึ่งจะช่วยลดการแสดงออกพฤติกรรมที่ผิดปกติและไม่พึงประสงค์ 3

แมวที่อยู่อย่างอิสระสามารถใช้พื้นที่ได้มากตั้งแต่ 1.2-2450 เอเคอร์หรือ 0.48-990 เฮคตาร์ขึ้นอยู่กับปริมาณอาหาร การเลี้ยงระบบปิดในอพาร์ทเมนต์นั้นเล็กเกินไปสำหรับแมวและสามารถแย่ลงได้ด้วยการอยู่อาศัยร่วมกับแมวอื่น 12 สภาพแวดล้อมในบ้านควรประกอบไปด้วยห้องอย่างน้อย 2 ห้องแต่แมวยังต้องการพื้นที่สามมิติที่มีความซับซ้อนและกระตุ้นการทำงานของสมองเพื่อที่จะปีนป่าย แมวจะสามารถสร้างระยะห่างจากแมวตัวอื่นและทำให้สำรวจสภาพแวดล้อมโดยรอบเพื่อที่จะคาดการณ์และหลบเลี่ยงสิ่งเร้าที่เป็นอันตรายได้ 3 แมวส่วนมากไม่สามารถอยู่ในสภาพแวดล้อมที่มีแมวหลายตัวได้ดีหากไม่เคยรู้จักกันมาก่อน แมวโตเต็มวัยที่ชินกับการออกไปข้างนอกได้อาจมีความลำบากในการปรับตัวเข้ากับการเลี้ยงในบ้านเพียงอย่างเดียว อย่างไรก็ตามหากแมวได้มีการทำความรู้จักกันในตอนเด็กผ่านขั้นตอนที่เหมาะสมเป็นระยะเวลาหลายเดือน มีพื้นที่มากพอรวมถึงมีทรัพยากรเช่นอาหารแยกเฉพาะตัวอาจสามารถอาศัยอยู่ร่วมกันได้อย่างมีความสุข(รูป 2) แมวอาจสามารถอาศัยร่วมกับสุนัขหรือสัตว์เลี้ยงอื่นได้หากได้มีการทำความคุ้นเคย

สิ่งที่เราสามารถทำได้เพื่อให้บริเวณที่แมวอยู่อาศัยมีความเหมาะสม

คำแนะนำ 19 ได้ระบุหลักห้าประการสำหรับการสร้างสภาพแวดล้อมที่ดีสำหรับแมวไว้ดังนี้

พื้นที่ปลอดภัย : พื้นที่ที่แมวสามารถพักผ่อน ผ่อนคลาย และนอนหลับโดยที่ไม่ต้องหวาดกลัว แมวยังต้องสามารถอาศัยพื้นที่นี้ในการสังเกตการณ์ดังนั้นพื้นที่นี้ควรยกระดับสูงจากพื้น ลักษณะหลุมบนคานไม้หรือชั้นวางของทำให้แมวสามารถซ่อนตัวเองและมีความรู้สึกของการได้ควบคุมสถานการณ์ การหลบซ่อนเป็นพฤติกรรมในการรับมือของแมว การที่ไม่สามารถหลบซ่อนได้อาจหมายถึงความเครียดและการเจ็บป่วย 12 (รูป 3) ในบ้านที่มีแมวมากกว่าหนึ่งตัวหรือสุนัขรวมไปถึงบุคคลที่ดูมีท่าทีบุกรุกพื้นที่ปลอดภัยของแมว สิ่งสำคัญคือแมวต้องไม่รู้สึกว่าติดกับดังนั้นพื้นที่ปลอดภัยจึงต้องมีทางเข้ามากกว่าหนึ่งทาง พื้นที่ปลอดภัยควรมีอย่างน้อยหนึ่งแห่งต่อแมวหนึ่งตัวภายในบ้านโดยแยกจากกัน ตำแหน่งอาจขึ้นอยู่กับสภาพร่างกายของแมวแต่ละตัวเช่นแมวที่มีปัญหาการเคลื่อนไหวอาจต้องมีทางลาดในการเข้าถึงสถานที่ปลอดภัยด้วยตนเองโดยง่าย

จัดวางทรัพยากรที่จำเป็นอย่างทั่วถึงและแยกจากกัน : หากพิจารณาจากการที่ทรัพยากรส่งผลต่ออาณาเขตของแมวทำให้แมวต้องสามารถเข้าถึงทรัพยากรที่สำคัญโดยไม่พบอันตราย ทรัพยากรพื้นฐานได้แก่อาหาร น้ำ สถานที่ขับถ่าย บริเวณสำหรับเล่นและฝนเล็บ บริเวณสำหรับสังเกตการณ์ พักผ่อนและนอนหลับ ถึงแม้ว่าแมวเป็นสัตว์สังคมแต่จะล่าและกินโดยลำพัง 20 แมวเป็นนักล่าแต่สามารถตกเป็นเหยื่อได้หากไม่ระมัดระวัง การมีกระบะทรายแบบปิดในบ้านที่มีแมวหลายตัวจะช่วยลดความเครียดจากการถูกซุ่มโจมตีได้ การมีแหล่งทรัพยากรแยกจากกันหลายแห่งจะลดอัตราการแข่งขันและการซุ่มโจมตี 20 นอกจากนี้แมวควรมีตัวเลือกสำหรับทรัพยากรแต่ละชนิดเช่นบริเวณกินอาหาร น้ำ และขับถ่ายอย่างน้อย 2 แห่ง กระบะทรายควรมีขนาดใหญ่อย่างน้อย 1.5 เท่าของความยาวแมว(รูป 4) มีจำนวนเพียงพอ(อย่างน้อย 1 ถาดต่อตัว)และสะอาด แมวแต่ละตัวมีความชอบต่อชนิดของวัสดุรองขับถ่ายและความลึกแตกต่างกันไป โดยปกติแล้วดินและทรายเป็นวัสดุรองขับถ่ายตามธรรมชาติของแมวทำให้ทรายแมวปกติที่มีจำหน่ายทั่วไปใช้ได้ดี กระบะทรายแมวควรจัดวางในบ้านอย่างทั่วถึง ห่างไกลจากแหล่งที่มีเสียงอึกทึกเช่นเครื่องซักผ้าและเครื่องทำความร้อน ควรตักทรายที่สกปรกออกอย่างน้อยวันละครั้งหรือมากกว่ารวมทั้งมีการเททรายทิ้งและทำความสะอาดสัปดาห์ละครั้ง

 

พื้นผิวสำหรับฝนเล็บต้องมีความมั่นคง เสาที่ตั้งอยู่กับที่และมีน้ำหนักหุ้มด้วยพรมหรือกระดาษลังเป็นตัวเลือกที่ดี แหล่งน้ำสำหรับแมวอาจประกอบไปด้วยชามน้ำหลายชนิด น้ำพุ หรือขวดน้ำสำหรับเลียและใช้น้ำที่สะอาด สภาพแวดล้อมในบ้านที่ปลอดภัยสามารถให้หนวดแมวสัมผัสกับชามอาหารหรือน้ำได้แต่ในสภาพแวดล้อมที่ไม่ปลอดภัยหรือในสถานพยาบาลควรใช้ชามที่มีลักษณะแบนและกว้าง(รูป 5a/5b) สาเหตุมาจากการที่หนวดแมวนั้นใช้รับรู้การเคลื่อนไหวของอากาศ หากแมวอยู่ในสภาพแวดล้อมที่ต้องใช้ความตื่นตัวระมัดระวังเช่นในสถานพยาบาล การใช้ชามที่จำกัดความสามารถในการรับรู้ของแมวอาจส่งผลให้แมวหลีกเลี่ยงชามอาหาร ในสถานการณ์ที่แมวอยู่ร่วมกันเป็นฝูงอาจใช้ทรัพยากรร่วมกันได้แต่ควรแยกตำแหน่งทรัพยากรแต่ละชนิดออกจากกันเช่นน้ำไม่ควรอยู่ข้างอาหาร และแมวทุกตัวจำเป็นต้องมีบริเวณกินอาหารอย่างน้อยหนึ่งแห่ง

ความต้องการในการทำกิจกรรม: แมวจำเป็นต้องเล่นและล่าตามที่ได้กล่าวข้างต้นว่าแมวใช้ชีวิตส่วนใหญ่ในการล่า แมวควรได้โอกาสในการเข้าถึงขั้นตอนการล่าทั้งหมดตั้งแต่การระบุเหยื่อ การติดตามเหยื่อ การไล่ การตะปบ การฆ่า การเตรียมอาหารและการกินเหยื่อ สำหรับการเลี้ยงในบ้านนั้นต้องมีการปรับเป็นพฤติกรรมการล่าเทียมร่วมกับการให้อาหาร หากไม่สามารถตอบสนองความต้องการในการล่าได้จะทำให้แมวเบื่อหน่ายและเป็นโรคอ้วน แมวอาจเล่นด้วยตนเองหรือกับเจ้าของแต่มักไม่เล่นกับตัวอื่นนอกจากโตมาด้วยกัน แมวแต่ละตัวควรมีพื้นที่ในการเล่นห่างกันมากกว่า 3 เมตรหรือใช้ของเล่นต่างชนิด การสำรวจสิ่งของเช่นกล่องหรือตะกร้าเป็นการกระตุ้นที่ดีและแมวแต่ละตัวอาจชอบของเล่นต่างกันไป 21 Panaman R. Behavior and ecology of free-ranging female farm cats (Felis catus L.). Zeitschrift fur Tierpsychology 1981;56:59-73. การให้แมวได้ล่าหาชามอาหารหรือของเล่นเพื่อฝึกการล่าเป็นกิจกรรมที่กระตุ้นการทำงานของสมองได้ดี

การฝนเล็บถือเป็นความต้องการที่สำคัญอย่างหนึ่งของแมวซึ่งไม่ใช่เพื่อการลับความคมของเล็บหรือการลอกของผิวเล็บเพียงเท่านั้นแต่ยังเป็นการยืดร่างกายและทิ้งกลิ่นไว้กับวัตถุแนวตั้ง นอกจากการมีพื้นผิวสำหรับการฝนเล็บแล้วเจ้าของแมวยังสามารถตัดเล็บแมวได้ด้วยการกระตุ้นความรู้สึกที่ดีผ่านขนม หากเจ้าของแมวกังวลว่าการฝนเล็บของแมวจะสร้างความเสียหายแก่ข้าวของเครื่องใช้ภายในบ้านสามารถใช้ปลอกหุ้มเล็บแมวได้แต่ทั้งนี้ยังคงต้องตัดแต่งเล็บแมวอย่างสม่ำเสมอ หากเป็นวัสดุหรือสิ่งของที่มีค่ามากอาจใช้เทปเหนียวแปะไว้เพื่อเป็นการป้องกันการฝนเล็บของแมว เครื่องตรวจจับการเคลื่อนไหวที่มีการส่งเสียงเพื่อไล่แมวหรือพ่นลมใส่อาจช่วยป้องกันพฤติกรรมได้แต่ควรใช้อย่างระมัดระวังและให้รางวัลแก่พฤติกรรมที่น่าชื่นชม การกระตุ้นด้วยการมองเห็นนั้นสำคัญสำหรับแมว บริเวณพักผ่อนที่ยกสูงขึ้นทำให้แมวสังเกตภายนอกได้โดยรู้สึกปลอดภัย(รูป 6) วิดีโอที่มีนก หนู และกระรอกให้การกระตุ้นทั้งการมองเห็นและการได้ยินอาจมีประโยชน์โดยเฉพาะในกรณีที่แมวไม่มีโอกาสได้มองเห็นหรือได้ยินเสียงจากภายนอก การโยนลูกปิงปองลงในอ่างน้ำที่ว่างเปล่าวันละ 30 นาทีช่วยกระตุ้นการมองเห็นและการได้ยินรวมถึงช่วยในการออกกำลัง หญ้าแมวช่วยกระตุ้นการรับรสที่แมวรู้สึกชื่นชอบในขณะที่การกลิ้งบนพรมนิ่มโรยกัญชาแมวช่วยกระตุ้นการสัมผัส

ไม่ควรละเลยการรับรู้ด้วยกลิ่นของแมว: แมวอาศัยกลิ่นในการรับรู้รอบตัวในระดับที่สูงกว่ามนุษย์หลายเท่าตัว นอกจากนี้แมวยังสามารถตรวจจับและสื่อสารผ่านฟีโรโมนได้ กลิ่นในสภาพแวดล้อมทั้งที่ตั้งใจและไม่ตั้งใจซึ่งสร้างโดยมนุษย์อาจส่งผลอย่างมากต่อแมว สเปรย์ปรับอากาศ น้ำยาทำความสะอาด น้ำหอม และทรายแมวชนิดที่มีกลิ่นหอมอาจรื่นรมย์สำหรับมนุษย์แต่อาจทำให้แมวสับสนได้ กลิ่นที่มาจากนอกบ้านซึ่งติดมากับรองเท้าหรือแขกที่มาบ้านอาจทำให้แมวรู้สึกไม่ปลอดภัย การจำกัดการใช้ผลิตภัณฑ์ที่มีกลิ่นหอมและการถอดรองเท้ารวมถึงถุงจ่ายตลาดไว้ที่บริเวณทางเข้าบ้านสามารถช่วยลดความรู้สึกคุกคามได้ กัญชาแมว(Nepeta cataria) ไม้ตระกูลสายน้ำผึ้ง(Lonicera tatarica) ราก valerian(Valeriana officinalis) และ silvervine(Actinidia polygama) เป็นตัวกระตุ้นการรับกลิ่นที่แมวชอบ(รูป 7) การใช้เสื้อผ้าและสิ่งปูนอนที่มีกลิ่นที่แมวคุ้นเคยอาจช่วยให้แมวเกิดความรู้สึกปลอดภัย หลีกเลี่ยงการซักสิ่งปูรองนอนของแมวพร้อมกันทั้งหมดเพื่อให้การรับกลิ่นเป็นไปอย่างต่อเนื่อง สิ่งของเครื่องใช้ใหม่เช่นเฟอร์นิเจอร์ที่นำเข้ามาในบ้านควรทำการถูด้วยผ้าที่มีกลิ่นจากต่อมกลิ่นของแมวก่อนที่จะให้แมวพบ ต่อมกลิ่นของแมวทำหน้าที่ผลิตฟีโรโมนหลากหลายอยู่ที่บริเวณข้างแก้ม ขมับ รอบปาก หาง และด้าน dorsal ของโคนหางรวมไปถึงระหว่างซอกนิ้ว เมื่อแมวทำเครื่องหมายตามพื้นผิวหรือขอบมุมด้วยแก้มหรือการฝนจะเป็นการทิ้งกลิ่นไว้และสร้างความคุ้นเคยซึ่งไม่ควรล้างออก การจัดวางทางเลือกในการฝนเล็บทั้งแนวนอนและแนวตั้งไว้ทั่วบ้านโดยเฉพาะที่ทางเข้าออกช่วยเสริมสร้างความรู้สึกปลอดภัยโดยที่แมวไม่ต้อง spray เพื่อเป็นการสร้างอาณาเขต ฟีโรโมนสังเคราะห์ที่เลียนแบบฟีโรโมนจากแก้มมีจำหน่ายในหลายประเทศและอาจช่วยเสริมความรู้สึกปลอดภัยให้กับแมวได้

การเข้าสังคม : ความสม่ำเสมอและการคาดเดาได้คือกุญแจสำคัญในความสัมพันธ์ระหว่างคนและแมว ตามที่ได้กล่าวข้างต้นว่าการเข้าสังคมตั้งแต่อายุ 2-8 สัปดาห์สำคัญอย่างมากในการที่แมวจะอยู่อาศัยร่วมกับคนได้ดี ในช่วงเวลาดังกล่าวแมวควรได้พบกับคนเลี้ยงไม่น้อยกว่า 4 คนและได้ทำความคุ้นเคยกับประสบการณ์เชิงบวกอย่างสั้นๆแต่หลายครั้ง ความเอาใจใส่จากมนุษย์นั้นสำคัญมากแต่แมวต้องการปฏิสัมพันธ์ที่บ่อยแต่เข้มข้นน้อยกว่าที่เราคิด นอกจากนี้แมวยังเป็นฝ่ายเลือกเวลาและสถานที่ในการเข้าสังคม ยิ่งเจ้าของแมวตอบสนองต่อการเรียกร้องของแมวเท่าใดจะยิ่งทำให้ความสัมพันธ์แน่นแฟ้นมากยิ่งขึ้น หลังจากดมกลิ่นคนแล้วแมวชอบให้ลูบบริเวณศีรษะและคอมากกว่าลูบทั่วร่างกาย เมื่อแมวเลือกที่จะเดินจากไปไม่ควรไล่ตาม แมวเป็นสัตว์ที่มีนิสัยเฉพาะตัวแตกต่างกันไป บางตัวอาจชอบการเล่นแรงแต่ในการทำความรู้จักกับแมวควรสัมผัสที่ศีรษะหรือแก้มเท่านั้น การจ้องตาถือเป็นการคุกคามสำหรับแมว แมวบางตัวชอบการลูบหรือการแปรงขนในขณะที่บางตัวอาจชอบการเข้าสังคมผ่านการเล่น

แมวใช้เวลาวันละ 3.5 ชั่วโมงในการดูแลขน 14 ซึ่งเป็นอีกหนึ่งพฤติกรรมสำคัญ หากแมวไม่ได้อาศัยร่วมกับแมวตัวอื่นที่มีการดูแลขนกันและกัน เจ้าของแมวอาจต้องก้าวเข้ามามีส่วนร่วมโดยยึดเอาหลักเดียวกันในการลูบแมว หากแมวไม่แสดงความต้องการควรแปรงเพียงบริเวณศีรษะและคอ 15 20

 

การผสมผสานสิ่งที่ดีที่สุดจากภายนอกและในบ้าน

หากเป็นไปได้ควรหาทางเลือกที่ดีกว่าการเลี้ยงแมวภายในบ้านเพียงอย่างเดียว สามารถทำได้โดยจัดวางกรงและ/หรือการกั้นบริเวณนอกบ้านอย่างปลอดภัยและชาญฉลาดเพื่อไม่ให้แมวหนีหรือมีสัตว์อื่นเข้ามาได้ มีทางเลือกในการกั้นบริเวณรวมถึงกรงภายนอกบ้านสำหรับแมวให้เลือกใช้มากมาย(รูป 8) ท้ายสุดแล้วการจูงเดินด้วยสายรัดอกอาจใช้ได้ผลกับแมวบางตัวแต่ควรให้แมวได้มีโอกาสสำรวจเองมากกว่าถูกจูง 3  4

 

 

เมื่อความต้องการทางสังคมและสภาพแวดล้อมของแมวได้รับการตอบสนอง มีพื้นที่อยู่อาศัยและทรัพยากรเพียงพอ แมวส่วนมากจะสามารถปรับตัวให้เข้ากับการเลี้ยงในบ้านได้โดยเฉพาะหากได้รับการเลี้ยงในบ้านตั้งแต่อายุน้อย อย่างไรก็ตามแมวที่เคยชินกับการที่สามารถออกไปนอกบ้านได้อาจมีความลำบากในการปรับตัว องค์ความรู้ที่มีในปัจจุบันนั้นไม่สามารถตอบได้ว่าการเลี้ยงระบบปิดในบ้านดีกว่าการให้แมวได้มีโอกาสออกไปนอกบ้านหรือไม่ โดยทั้งสองทางเลือกต่างมีข้อดีและข้อเสียของตัวเอง แมวแต่ละตัวควรได้รับพิจารณารายตัวและมีการประเมินความเป็นอยู่ของแมว เจ้าของ และสภาพแวดล้อมเป็นระยะตามสมควร